Ξεφυλλίζω την ολοκαίνουργια έγχρωμη έκδοση του Μεταιχμίου… Προσεγμένη δουλειά, πλούσια, με γυαλιστερό χαρτί, ένα βιβλίο-κόσμημα σε εμφάνιση για κάθε βιβλιοθήκη. Πρόκειται για τη μετάφραση της επετειακής έκδοσης του γνωστού για τα ιδιαίτερα αξιόπιστα αφιερώματά του περιοδικού MOJO. Ξεφυλλίζω και αναλογίζομαι… Από πού ξεκίνησαν όλα αυτά; Οι πρώτες εκδόσεις που αφορούσαν το punk, τα πρώτα φανζίν ήταν χειροποίητα. Γραφομηχανές φτηνές, χειρόγραφες σελίδες, ζωγραφισμένες στο χέρι, φωτοτυπημένες και δεμένες με συραπτικό, κολάζ, ευρηματικά μέσα στην ένδειά τους γραφιστικά τεχνάσματα, χαρτοκοπτικές, κόλλες (για κόλλημα αλλά και για …σνιφάρισμα). Έχουν περάσει όμως 30 χρόνια από τότε! Και το punk από μια οργισμένη, συχνά τυφλά μηδενιστική αντίδραση απέναντι στο σύστημα, έχει προ πολλού ενσωματωθεί απόλυτα και αρμονικότατα στο σύστημα. Μοιραίο; Αναπόφευκτο θα έλεγα!
Έτσι κυλάει εδώ και αιώνες το ρεύμα της κυρίαρχης τέχνης (το mainstream που λέμε!). Πάντοτε υπήρχαν υπόγεια κινήματα, περιθωριακά, απόβλητα, επιθετικά, που αμφισβήτησαν με κάθε τρόπο την κατεστημένη τέχνη. Το κυρίαρχο ρεύμα όμως έχει την πανίσχυρη ικανότητα να αφομοιώνει από αυτά τα κινήματα πολλά από τα στοιχεία τους και να συνεχίζει την πορεία του ακάθεκτο και εμπλουτισμένο (θα τολμούσα να παρομοιάσω τη διαδικασία αυτή με έναν καλλιτεχνικό …δαρβινισμό!) Για να το πούμε σχηματικά, το underground του χτες, είναι το mainstream του σήμερα. Έτσι και το punk είναι πλέον μέρος της παγκόσμιας κατεστημένης μουσικής κληρονομιάς, υπάρχει ως λήμμα σε όλες τις μουσικές εγκυκλοπαίδειες και τα λεξικά τέχνης, και σιγά-σιγά αποκτά και τις ιστορικές εκδόσεις που του αξίζουν… Και η συγκεκριμένη που μας απασχολεί στο παρόν κείμενο είναι μία άξια και εξαιρετική! Αναμενόμενο, καθώς οι τύποι παίζουν ουσιαστικά εντός έδρας καθώς έχουν στη διάθεσή τους το τεράστιο αρχείο του Mojo, του αδερφού Q και της εφημερίδας Sounds. Ειδικά το φωτογραφικό υλικό είναι πλούσιο και τέτοιας ποιότητας που άνετα θα κατέτασσε το βιβλίο στην κατηγορία των λευκωμάτων.
Βέβαια το βιβλίο δεν μια ιστορία με την έννοια και το περιεχόμενο που έχουμε συνηθίσει, με γραμμική τακτική αφήγηση, συγκεκριμένη δομή και αναλύσεις αιτίων και αιτιατών. Αντιθέτως, είναι μια ενότητα θρυμματισμένων εικόνων και κειμένων, που όλα μαζί συνθέτουν το κλίμα της εποχής. Κείμενα αυτόπτων μαρτύρων που έχουν τη δροσιά του επίκαιρου, γραμμένα μέσα στον πυρετό της εποχής. Αφηγήσεις πρωταγωνιστών της εποχής, γοητευτικές μέσα στην υποκειμενικότητά τους, την κακία τους και τα κολλήματά τους κάποιες φορές σε παλιά μίση και αντιπαλότητες, την έπαρση του «ήμουν κι εγώ εκεί» (ειδικά το άρθρο του δημοσιογράφου Nick Kent είναι τόσο αστείο, σχεδόν γραφικό, στην προσπάθεια του συγγραφέα να αναδείξει τον κρίσιμο και τεράστιο ρόλο του στη γένεση του punk!). Αφηγήσεις που παρόλ’ αυτά αποτελούν πολύτιμες πρωτογενείς ιστορικές πηγές και πρέπει να διαβαστούν όπως όλες οι πηγές στην ιστορική επιστήμη. Με επιφύλαξη, εύλογη καχυποψία και ανοιχτό μυαλό.
Υπάρχουν επίσης άρθρα αφιερωμένα σε κάθε έναν από τους σημαντικούς πρωταγωνιστές της εποχής. Άρθρα, σαν μικρά αυτοτελή διηγήματα, μέσα από τα οποία αναδύεται με ενάργεια ένας κόσμος παράξενος, επιθετικός, μηδενιστικός, ατάλαντος, βαριεστημένος, μια πινακοθήκη προσωπικοτήτων, με τις αντιφάσεις, τις φιλοδοξίες, τις αδυναμίες και τη μεγαλοσύνη τους. Παρελαύνουν φυσικά οι Sex Pistols και οι Ramones, οι Clash, η πρωθιέρεια Patti, οι Blondie (η Debbie προλογίζει μάλιστα τον τόμο), η μετα-punk Siouxsie, οι αμφιλεγόμενοι Generation X, οι χαμαιλέοντες Damned, οι ποπάδες Buzzcocks (χωρίς καμία αναφορά στον Devoto! Φάουλ!), οι τρομοκράτες Black Flag. Και φτάνοντας στο σήμερα, οι …Green Day. Και οποία έκπληξη! Δεν υπάρχει καμία εμφανής τάση για ωραιοποίηση και ηρωοποίηση! Οι συγγραφείς, ως επί το πλείστον, δεν αγιογραφούν, δεν κρύβουν τίποτα από την αλήτικη πραγματικότητα του punk και δεν διακατέχονται από μια αρρωστημένη νοσταλγία για τις «παλιές καλές μέρες»…
Αν πρέπει να αναζητήσω κάποιο μειονέκτημα, αυτό θα ήταν ότι το βιβλίο δεν στέκεται καθόλου στα αίτια που οδήγησαν στο ξέσπασμα του φαινομένου. Ερωτήματα του τύπου «Γιατί τότε;», «Τί προηγήθηκε;» μένουν αναπάντητα και εκκρεμή. Αλλά όπως προείπαμε, αυτό είναι φυσική απόρροια της πολυσυλλεκτικής φύσης της έκδοσης. Δεν νομίζω άλλωστε να ήταν αυτός ο σκοπός των συγγραφέων. Από την άλλη, πράγματι το βιβλίο δεν επεκτείνεται παρά ελάχιστα σε πτυχές του punk πιο υπόγειες, πιο άγνωστες, πιο ψαγμένες, αλλά εξίσου δημιουργικές και σημαντικές (π.χ. δεν υπάρχει καμία αναφορά στο πολύ ζωντανό και ζέον αυστραλέζικο punk, ονόματα όπως οι Dead Kennedys και οι Suicide περνάνε ξώφαλτσα).Όμως μια εις βάθος μελέτη του φαινομένου ξεφεύγει από τα πλαίσια και τους σκοπούς μιας Γενικής Ιστορίας η οποία απευθύνεται στο ευρύτερο μουσικόφιλο κοινό. Μια τέτοιου είδους ιστορία πρέπει να δίνει τροφή για σκέψη στον αναγνώστη και να παρέχει αφορμές για περαιτέρω αναζήτηση για όποιον ενδιαφέρεται πραγματικά. Και η παρούσα έκδοση είναι μια πολύ καλή αρχή για όποιον θέλει να εμβαθύνει. Τα ειδικά κεφάλαια είναι για τους μελετητές, τους ερευνητές και τους παθιασμένους οπαδούς. Και ειδικά στη χώρα μας, όπου υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα σε mainstream μουσική βιβλιογραφία, θα ήταν αστείο να γκρινιάξουμε για τέτοιους «ακαδημαϊκούς» λόγους. Ας αποκτήσουμε πρώτα καλά …προπτυχιακά βιβλία, και μετά θα φτάσουμε στα μεταπτυχιακά!
Τώρα για το κατά πόσον «το punk ζει», που είναι και το επιμύθιο του βιβλίου, ας μου επιτραπεί η διαφωνία. Το σύνθημα μου θυμίζει το γνωστό «Το Πολυτεχνείο ζει» και άλλα παρόμοια …νεκρολαγνικά κατά βάση συνθήματα. Ναι, μπορεί να υπάρχουν πολλά μουσικά σχήματα τα οποία μιμούνται τον punk ήχο, αλλά το punk ήταν πολύ περισσότερα πράγματα από ένας απλός ήχος. Και χωρίς αυτά είναι ξεδοντιασμένο, ευνουχισμένο, αποβουτυρωμένο και τελικά …ακίνδυνο. Η νέα αντίδραση, το νέο punk, αν και όποτε εμφανιστεί, δεν θα είναι «νέο punk»! Ούτε «μετα-κάτι»… Οι οργισμένοι νέοι θα βρούνε μια νέα δική τους μουσική έκφραση και όχι αυτή των παππούδων τους, του γερο-Lydon και του μακαρίτη Strummer. Μια νέα έκφραση που πιθανώς εμείς οι παλιοί θα μισήσουμε, θα κατακρίνουμε… Έτσι κυλά η ιστορία… Δυστυχώς ή ευτυχώς, είτε το θέλουμε είτε όχι, το punk είναι ιστορία. Μια όμορφη ιστορία, αλλά ιστορία. Μια ιστορία χρήσιμη, διδακτική και γοητευτική… Ας την γνωρίσουμε λοιπόν!
(Εκδ. Μεταίχμιο)
1η δημοσίευση: http://www.mic.gr
Bouquet of dreams 