Τα καλύτερα instrumental

…you told me everything by saying nothing
(In a manner of speaking-Tuxedomoon)

Με έναν στίχο ενός εκ των συγκλονιστικότερων τραγουδιών ever (αναζητείστε και την ανατριχιαστική διασκευή του Martin Gore από το πρώτο «Counterfeit» ep) ξεκινάμε αυτό το αρθράκι. Ένας στίxος που ίσως λέει πολύ περισσότερα από τις δικές μου φλυαρίες…

Instrumental music λοιπόν… Δεν μιλάμε για ένα ακόμη είδος μουσικής όπως το εννοεί τουλάχιστον η πατροπαράδοτη αντίληψη. Μιλάμε ουσιαστικά για την ίδια την μουσική, στην πυρηνική, άμεση, «καθαρή» μορφή της! Δηλαδή γι’ αυτήν την μουσική που δεν καταφεύγει στην επικουρία του λόγου για να συγκινήσει! Για την μουσική που κινεί την συνείδηση του ακροατή όχι για να ταυτιστεί μαζί της και να της επιβάλει μια σκέψη, ένα όνειρο, ένα μήνυμα, αλλά για να δημιουργήσει. Μοιάζει με μια φόρμα που περιμένει το περιεχόμενο της, περιεχόμενο που θα δώσει ο ίδιος ο ακροατής και θα την γεμίσει με τα δικά του όνειρα… Συχνά και ερήμην των ιδεών ή των συναισθημάτων του συνθέτη! Και αυτή είναι και η μεγάλη της γοητεία… Και γι’ αυτό άλλωστε ένα οργανικό κομμάτι κάθε φορά ακούγεται διαφορετικό ανάλογα με την συναισθηματική οπτική του ακροατή.
Ιστορικά πιστεύω ότι η μουσική ξεκίνησε να έχει λόγια όταν μπήκαν χρησιμοθηρικοί σκοποί και ανάγκες. Η ανάγκη μετάδοσης (ή και επιβολής αρκετές φορές!) μηνυμάτων είτε προς το θείο (θρησκευτικοί ύμνοι) είτε προς κοινωνικές ομάδες (πολιτικό τραγούδι) είτε προς το άλλο φύλο (ερωτικό τραγούδι). Και αυτό το γεγονός οδήγησε στην άρρηκτη σύνδεση της μορφής με το περιεχόμενο («ιδιοτέλεια της τέχνης»)… Ουφφ, πολύ μακριά το πήγαμε όμως…. ας επιστρέψουμε!

Γενικά η instrumental μουσική δεν έχει ευτυχήσει να αγγίξει ευρύτερα ακροατήρια (και αυτό ισχύει για όλα τα είδη μουσικής). Αν εξαιρέσει κανείς είδη όπως η jazz ή η electronica που ούτως ή άλλως απευθύνονται σε ένα περιθωριακό κοινό, η παρουσία ενός instrumental σε έναν δίσκο συνήθως παίζει τον ρόλο γεμίσματος ή διαλείμματος.

Ειδικά στην χώρα μας αν εξαιρέσει κανείς το «Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Χατζιδάκι και το «Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας» του άλλου μεγάλου Μάνου, δεν μπορώ να θυμηθώ άλλα οργανικά κομμάτια που να είχαν κάποια ευρύτερη απήχηση στο ελληνικό κοινό. Δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί το φαινόμενο: γενικά επικρατεί μια αντίληψη της μουσικής ακρόασης πιο πολύ διασκεδαστικής παρά ηδονικής (ηδονικής όχι με την σύγχρονη εκχυδαϊσμένη χρήση της λέξης αλλά με την γνήσια επικούρεια). Απ’ την μια μεριά η μουσική έχει ταυτιστεί με την άνοδο στα τραπέζια (απολαυστικό μεν αν πρόκειται για μινιφορούσες νεάνιδες, αλλά αυτό δεν έχει καμιά σχέση με μουσική!!) με τον χορό, το «ξέδωμα», το head banging («η δικτατορία του lifestyle» και του «περνάω καλά»). Η instrumental απ’ την πλευρά της, είναι μουσική κατά βάση μοναχική… Και σε μια εποχή που η μοναξιά αν δεν αποτελεί ένα είδος κοινωνικού στίγματος τουλάχιστον φοβίζει και απωθεί, αναμενόμενο είναι να μην συγκινεί τα μαζικά ακροατήρια (αν είναι βέβαια να συγκινεί τα ακροατήρια όπως συνέβη με τους Godspeed και την αθηναϊκή τους συναυλία που μάζεψε διάφορους τυχάρπαστους που κατάφεραν να χαλάσουν την βραδιά με την «γηπεδική» στάση τους, καλύτερα να λείπει το βύσσινο!!)

Από την άλλη όχθη έχουμε την βαθιά (μέχρι ασφυξίας!) καταθλιπτική αμπελοφιλοσοφία του «έντεχνου» («η δικτατορία του στίχου») Πολλές φορές μπορώ να πω ότι οι «ψαγμένοι» ποιητικοί στίχοι αποτελούν το άλλοθι μιας όχι και τόσο ψαγμένης, ανέμπνευστης μουσικής! Πόσοι και πόσοι ατάλαντοι επίδοξοι καλλιτέχνες δεν κρύφτηκαν πίσω από κάποιο βαρύ όνομα στους στίχους! Μην νομιστεί όμως ότι υποτιμώ ή ότι απαξιώνω την σημασία των στίχων και της φωνής σε ένα μουσικό δημιούργημα (ίσα ίσα!!), αλλά τελικά δεν αποτελούν τίποτα παραπάνω από δύο ακόμη όργανα!! Το ιδανικό είναι μια ισορροπία όλων των συστατικών. Πάντως σίγουρα προτιμώ ένα κομμάτι με άθλιους στίχους και θεϊκή μουσική παρά το αντίθετο. Εν τέλει εάν ήθελα υψηλή ποίηση θα έπαιρνα μια ποιητική συλλογή από το βιβλιοπωλείο (η οποία άλλωστε κοστίζει και λιγότερο!).
Η instrumental μουσική απαξιώνεται δε ακόμη πιο πολύ από την χρήση που της επιφυλάσσεται. Μουσική για χαλάρωση, για διαλογισμό (ο new age χυλός), μουσική για supermarket, ασανσέρ, εστιατόρια, ενώ έχει λύσει και τα χέρια παραγωγών, διαφημιστών και γενικότερα όσων ψάχνουν για μουσικά … «χαλιά»! Για να μην μιλήσω (που ήδη μιλάω δηλαδή) και για την αντιμετώπιση της από τους μουσικογραφιάδες που εύκολα την χαρακτηρίζουν ως δύσκολη ή ως εγκεφαλική (όροι που έχουν περάσει ως αρνητικοί)!! Προφανώς οι προτιμήσεις των φωστήρων αυτών κινούνται αντιθετικά στον χώρο της ανεγκέφαλης μουσικής, η οποία άλλωστε και με την δική τους υποστήριξη έχει κατακλύσει το σύμπαν και όλα ανεξαιρέτως τα μουσικά είδη…

Τέλος όμως η γκρίνια! Now, it’s showtime.. H ώρα της λίστας! Και τώρα νιώ8ω λίγο σαν τον προπονητή της Ρεάλ που πρέπει να βγάλει ενδεκάδα! Και αποκλείω από την λίστα μου τα καθαρόαιμα ηλεκτρονικά γιατί τότε θα αισθανόμουν σαν εκλέκτορας της Μικτής Κόσμου!! Ας αφήσουμε λοιπόν την φαντασία να ξεφύγει από τα συρματοπλέγματα των στίχων… Πάμε!

1. Felt – Τι να πρωτοδιαλέξω από τα μαγευτικά κιθαριστικά κομψοτεχνήματα τους; Το «Red Indians» το «Evergreen dazed» ή το «Textile runch»; Ακούγοντας τα πάλι, θυμήθηκα μια δήλωση του μεγάλου Karl Bartos (Kraftwerk) που έλεγε περίπου ότι «τα πάντα έχουν πια παιχεί από τις χορδές της κιθάρας» -και μπορεί κατά βάθος να συμφωνώ- αλλά τέτοια κομμάτια με κάνουν να αμφιβάλλω!

2. Mike Oldfield – Ommadawn
Αυτός κι αν είναι χαμαιλέοντας! Ξεπήδησε από το Jurassic Park του progressive, πέρασε σε χαριτωμένα ποπάκια απόλυτα συνδεδεμένα πια με τα 80s («Το France» κλπ κλπ) και από κεί και έπειτα προσπαθεί να πουλήσει το «Tubular bells» σε κάθε δυνατή εκδοχή του. Είχε όμως ήδη πατήσει τις κορυφές της έμπνευσης του από το 1975…

3. David Bowie – Για άλλη μια φορά στον ρόλο του Σολομώντα… Ο David επηρεασμένος από τις κακές παρέες (βλ. Eno) μαθαίνει να παίζει με τους ήχους της νέας εποχής. Να διαλέξω τώρα το doom electro (μου κατοχυρώνεται η εφεύρεση του όρου;;) «Sense of doubt» ή το υποχθόνιο «Νeukoln»;

4. Pixies – Cecilia Ann
Τα εξυπνότερα riff-άκια που βγήκαν από ηλεκτρική κιθάρα τα τελευταία 20 χρόνια!. Το group που κάθε LP του γεννούσε άλλα group (κάτι σαν τους Velvets ένα πράμα!).

5. Coil – His body was a playground for the nazi elite
Νοσηρό, θολό, επιβλητικά εκφοβιστικό… Μόνο για τολμηρούς…

6. Tuxedomoon – Music No 2
«Μα είναι Tuxedomoon αυτό;» Και όμως! Οι τύποι έπαιξαν τα πάντα από καθαρόαιμο new wave, punk, art rock, ethnique… Εδώ λίγο απέχουν από την κλασική μουσική δωματίου!

7. Residents – Rest Aria
Το πιο «ευάκουστο» κομμάτι από εκείνο το απίστευτο «Meet the Residents» με την μπητλική παρωδία στο εξώφυλλο, ήταν ένα μεταλλαγμένο κλασικότροπο κομμάτι. Και που να δεις τι σου είχαν για μετά…
8. Tortoise – I set my face to the hillside
Χιλιάδες εικόνες, ούτε μία λέξη… Το post-rock στις καλύτερες του στιγμές… Τα παιδιά που παίζουν, ένα αστικό τοπίο, μια γκρίζα μέρα, μια λεωφόρος που κυλάει αδιάφορη…

9. Neu! – Isi
Όχι, δεν ήταν λαχανο-ροκ (ακριβής μετάφραση του kraut-rock!). Ήταν κάτι πολύ ευρύτερο! Και για μένα ήταν πολύ πιο σημαντικοί για την μετέπειτα μουσική από τον Eno -από τον οποίο και προηγήθηκαν. Ξέρετε άλλωστε πολλούς που να θεωρούνται πρωτοπόροι σε μουσικά είδη τόσο αντιθετικά όσο η electronica και το punk;

10. Massive Attack –Heat miser
Το πιανάκι του Craig Armstrong δίνει άλλο χρώμα στις κρύες μοναχικές νύχτες…

11. Dead Can Dance – Saltαrello
Το έξοχο ντουέτο από την Αυστραλία στο πέρασμα από τους dark βυθούς στις έθνικ αναζητήσεις, σταματά στον Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση χαρίζοντας μια δεύτερη ζωή σε ένα παραδοσιακό κομμάτι του 14ου αιώνα.

Μπορώ να έχω και πάγκο με αναπληρωματικούς;;; Και τι πάγκος θα είναι αυτός!! Με το τραχύ «Incubation» των Joy Division, το ταξιδιάρικο «Mirage» του Jean Luc Ponty, το «αυτό το ξέρω, αλλά ποιανού είναι;;» Struggle for pleasure του Wim Mertens, την κιθαριστική ambient των Durutti Column (αγαπημένοι και λόγω ονόματος-Viva la FAI!!), το τεμπέλικο «Frontera» των Calexico, την επιτομή του new wave στο «Theme from big cities» των Simple Minds -πολύ πριν μαζικοποιηθούν-, το jazz-pop «Music for a found harmonium» των Penguin Cafe Orchestra, το surf αρχέτυπο «Pipeline» των Chantays, το «Down for you is up» των Libido Blume….

Εκτός συναγωνισμού

John Cage – 4’33» Γιατί ενίοτε το κορυφαίο, πιο δυναμικό και συναισθηματικό όργανο είναι η σιωπή!! Για τους αγνοούντες, πρόκειται για ένα κομμάτι του avant guard αυτού συνθέτη όπου απλώς δεν …ακούγεται τίποτα για 4 λεπτά και 33 δευτερόλεπτα. Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι το κομμάτι παίχτηκε πρώτη φορά …live με τον συνθέτη καθισμένο απλώς μπροστά στο πιάνο!!! Και ήταν 1952…

Godspeed You Black Emperor – Όλο το «Levez vos skinny fists like antennas to heaven». Just let the music speak…

Μάνος Χατζιδάκις – «Το χαμόγελο της Τζοκόντας». Χωρίς λόγια…

1^η δημοσίευση: http://www.mic.gr