Τι είναι η Ευρώπη; Μην είναι οι (endless) κάμποι; Μην είναι τ’ άσπαρτα ψηλά βουνά; Μην είναι ο ήλιος της που χρυσολάμπει; (λέμε τώρα). Μην είναι… Μην είναι το νόμισμα, αυτό που θέλουμε ή νομίζουμε (αυτό δεν σημαίνει άλλωστε …νόμισμα;) ότι έχουμε; Μην είναι η τσέπη μας και οι τραπεζικοί λογαριασμοί; Μην είναι μία αγελάδα για άρμεγμα, μια πλούσια θεία με πακέτα επιδοτήσεων; Μην είναι μια παιδική χαρά για ντόλτσε βίτα και ψώνια χωρίς το φόβο του τελωνείου; (θυμάται κανείς την εποχή της μπανανο-απαγόρευσης;) Μην είναι απλά και μόνο ο χώρος που εκτείνεται από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια, από τη Λαπωνία ως την Γαύδο, όπως μας διδάσκει η γεωγραφία; Μην είναι όμως απλά περιορισμένη στο τρίγωνο Βρυξέλλες-Στρασβούργο-Λουξεμβούργο, εκεί όπου διαβιεί μια ενδογαμική πανίδα ελίτ γραφειοκρατών, τραπεζιτών και λοιπών κυνοδόντων; Μην είναι οι σύμμαχοι, οι εταίροι και οι …εταίρες, οι δανειστές και οι πιστωτές μας, οι «μου χρωστάς δε σου χρωστάω, έχε γεια σε χαιρετάω»; Μην είναι εκείνοι που έτρωγαν βαλανίδια όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες, όπως είχε πει κάποτε ο Αθανασόπουλος (όχι ο παλιός ο «καημένος» του άσματος, ο νεότερος, εκείνος ο υπουργός που βάφτιζε ελληνικό το γιουγκοσλαβικό καλαμπόκι); Μην είναι μια Γηραιά Ήπειρος όπως την αποκαλούν σκωπτικά οι Αμερικανοί και οι Άγγλοι; Μην είναι και μια σκοτεινή ήπειρος (κατά τον κορυφαίο Mazower), υπεύθυνη για απάνθρωπες ιδεολογίες, για ποτάμια αίματος, εκείνη που γέννησε τα Άουσβιτς και τις Τρεμπλίνκες; Μην είναι μια ουτοπία κι ένα ευγενές όραμα; Ή μην είναι μια δυστοπία κι ένας εφιάλτης; Μην είναι…;Από τότε που ο Δίας, εκείνος ο θεός τύπος που δεν είχε αφήσει μισοφόρι για μισοφόρι (και όχι μόνο), μεταμφιέστηκε σε ταύρο και απήγαγε την άμοιρη την Ευρώπη κουβαλώντας την στα μέρη μας (για να καταλήξει σήμερα αναπαράσταση στο δίευρο), η σχέση τούτου του τόπου με τον χώρο αλλά και την ιδέα της Ευρώπης έχει περάσει από χίλια μύρια κύματα. Και τέτοια (ή έστω ανάλογα) υπαρξιακά ερωτήματα έχουν τεθεί πολλάκις. Αυτά και άλλα ακόμη: Ποιοι είμαστε; Από που ερχόμαστε; Που πάμε; Που ανήκομεν (γιατί μία χώρα η οποία φτιάχτηκε χάρις σε παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων και από τις πρώτες της ημέρες χρωστούσε δάνεια και είχε κόμματα που αυτο-προσδιορίζονταν ως αγγλικό, γαλλικό και ρώσικο, κάπου πρέπει να ανήκει). Και ως γνωστόν, τα υπαρξιακά ερωτήματα δεν απαντώνται ποτέ οριστικά. Ίσως μόνο να υπερβαίνονται κάποια στιγμή, αλλά από αυτή φρονώ ότι απέχουμε ακόμη παρασάγγες. Εδώ δεν έχουμε ακόμη ξεμπλέξει με το τι εστί ελληνικότητα, που να μπλέξουμε και με τον ευρωπαϊσμό.
Και ίσως τελικά να είναι καλό τέτοια ερωτήματα να μένουν ανοιχτά και αναπάντητα. Γιατί πολλά στραβά ξεκινάνε όταν οι απαντήσεις τίθενται σε μορφή διλημματική, αποκλειστική, εκβιαστική. Σαρίκι ή φακιόλι, φουστανέλα ή φράκο, κοκορέτσι ή βουρστ, μπύρα ή ρετσίνα, συναίσθημα ή ορθολογισμός, και πολλά ακόμη, αναπόφευκτα για τούτη δω τη γωνιά του κόσμου στο σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής. Όμως οι σπουδαίοι πολιτισμοί γεννώνται εκεί ακριβώς όπου οι αντιθέσεις γίνονται συνθέσεις, συντήξεις, αλληλεπιδράσεις, εκεί όπου το συνδετικό «και» κερδίζει το διαζευκτικό «ή» (εδώ η κβαντική φυσική κατάφερε να συμβιβάσει έννοιες τόσο αντίθετες όσο το κύμα και το σωματίδιο).
Ο Πολέμης ολοκληρώνει το διάσημο από τα μαθητικά μας χρόνια ποίημα που …διασκευάσαμε στην εισαγωγή με τον αφορισμό «Όλα πατρίδα μας». Κατ’ αναλογίαν θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, όλα τα παραπάνω είναι η Ευρώπη. Και όπως και να ‘χει, πάντοτε μια άλλη Ευρώπη θα είναι εφικτή. Ακόμη και σε καιρούς όπως οι σημερινοί, ακόμη κι αν έχουμε μπει σε ένα «Final Countdown» όπως τραγούδησαν κάποτε οι …Europe (για να γίνει και έμβλημα ενός Eurobasket). Η Ιστορία από τη μεριά της έχει πολλά να γράψει ακόμη. Ότι κι αν γίνει… Και η μουσική επίσης…
1. Kraftwerk – Europe Endless
Μπορεί το πραγματικό Trance-Europe Express να τερμάτισε τα ταξίδια του και να υπάρχει πλέον μόνο σε μινιατούρες στα μουσεία συγκοινωνιών της ηπείρου (για τους ρέκτες συστήνω εκείνο της Νυρεμβέργης), εκείνο των Kraftwerk όμως συνεχίζει ακάθεκτο, η καρδιά του χτυπάει ακόμη ρυθμικά τροφοδοτώντας παλμικά όλη τη σύγχρονη ηλεκτρονική μουσική. Από την άλλη, στους σημερινούς ευρωπαϊκούς κάμπους, στη θέση του ΤΕΕ συνεχίζουν τα TGV, τα ICE, τα Eurocity να διασχίζουν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες σύνορα και απέραντα χωράφια, η ανοιχτωσιά του ορίζοντα εδώ ζαλίζει τον νότιο ταξιδιώτη που έρχεται από τόπους κλειστούς «όλο βουνά που έχουνε σκεπή τον χαμηλό ουρανό». Και είναι τούτοι οι ίδιοι κάμποι οι οποίοι κάποτε υπήρξαν τα θέατρα των πιο σκληρών μαχών που είδε το ανθρώπινο γένος, ο χρόνος όμως κύλησε, η φύση έβαλε τα δυνατά της και κατάφερε να καλύψει τις ουλές από τις οβίδες και τα χαρακώματα, ταπεινά αμπέλια «κατέκτησαν» λόφους που κάποτε είχαν «στρατηγική» σημασία, για τους οποίους έπεσαν (τι λέξη!) αδιανόητοι αριθμοί νέων ανθρώπων… Ειρωνεία ή εκδίκηση της ιστορίας;2. U-Bahn X – Young Hearts of Europe
«Εδώ δεν έχουμε τραίνα» μας έχουν τραγουδήσει σε έναν εμπνευσμένο στίχο οι Κόρε Ύδρο, με την ευκαιρία να δηλώσω ότι πάντοτε ζήλευα το ευρωπαϊκό μου συγγενολόι που μπορούσε μέσα σε λίγες ώρες, άνετα και φτηνά να βρεθεί από τον Gare de l’ Est στον Hauptbahnhof του Βερολίνου, από τον Amsterdam Centraal ως τον St. Pancras του Λονδίνου. Τρίο ήταν οι U-Bahn X, μεταξύ αυτών ο πρώην μάνατζερ των Medium Medium και η γυναίκα του (η οποία υιοθετεί το όνομα Heidi von Duesseldorf – όταν μιλάμε για ηλεκτρονικά όλοι οι δρόμοι εκεί οδηγούν), γράφουν έναν ύμνο για τις νέες καρδιές της Ευρώπης που ταξιδεύουν ανά την Ευρώπη και ερωτεύονται τη Γερμανία. Τι κι αν (αυτο)βάφτισαν τον ήχο τους «Wagnerian sexbeat», τι κι αν άφησαν φήμες να αιωρούνται ότι το videoclip θα σκηνοθετούσε η Leni Riefenstahl, τσάμπα πήγαν οι προκλήσεις, το κομμάτι μάλλον απαρατήρητο πέρασε. Μάλλον αδίκως…
3. Κρίστυ Στασινοπούλου – Trans Europe Van
Βγαίνουμε Ευρώπη. Την έκφραση την ξέρουν καλά οι φίλαθλοι όταν οι ομαδάρες τους φαντασιώνονται περιφανείς πορείες στα (πάλαι ποτέ) κύπελλα ΟΥΕΦΑ και στα Τσάμπιονς Λιγκ. Εξίσου φαντασιακές είναι και οι διεθνείς πορείες των ελλήνων μουσικών, ελάχιστοι είναι αυτοί που απολαμβάνουν πραγματικής ευρωπαϊκής αναγνώρισης, μιας που έχουμε πιάσει Γερμανία, εκεί μονάχα τη Νάνα, την Μελίνα (και τον Μίκη), τον Ντέμη και τον Τζίμη ξέρουν οι πολλοί (ο Τζίμης είναι ο Μακούλης, ουχί ο Πανούσης). Από τους λοιπούς η Κρίστυ είναι από τους λίγους που «δικαιούνται δια να ομιλούν» στον τομέα τους. Και καλά και άνετα είναι τα τραίνα αλλά όταν μιλάμε για ροκ περιοδείες τότε ένα είναι το όχημα. Βανάκι και τρέχουμε στην Autobahn, βρέχει και τριγυρίζουμε από Στουτγάρδη, Κολωνία, Έσσεν προς Ολλανδία και όλος ο κόσμος είναι δικός μας. Ένα κομμάτι-έκπληξη από τον δίσκο «Ταξιδοσκόπιο» όπου η ελληνική παράδοση συναντά το γερμανικό kraut.
4. Steve Reich – Different trains (Europe during the war)
Τη χρωστάω ακόμη εκείνη την επίσκεψη… Προς το παρόν στέκομαι εδώ στην αποβάθρα, Gleis 17, Γραμμή 17, τριγύρω το δάσος του Grunewald, έχει ησυχία, ένα ανεπαίσθητο αεράκι, κάποια φύλλα ίσα που σαλεύουν. Οι ράγες οδηγούν στο πουθενά, από εδώ δεν φεύγει κανένα τραίνο. Πια. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στο Κέντρο Τεκμηρίωσης της Νυρεμβέργης στέκομαι μπροστά σε μία τεράστια τζαμαρία, εκατοντάδες, χιλιάδες καρτελάκια, με τυπωμένα ονοματεπώνυμα, ζωές συμπυκνωμένες σε δύο ημερομηνίες, οι περισσότερες κιόλας σε μία, απουσιάζει ως άγνωστη εκείνη του θανάτου…
(Από την γραμμή 17 έφευγαν τα τραίνα για ανατολικά, για το Άουσβιτς, για τα άλλα στρατόπεδα θανάτου, τα πιο άγνωστα, εκείνα τα οποία δεν είχαν επιβιώσαντες να διηγηθούν την ιστορία τους. Η τζαμαρία είναι έργο της Deutsche Bahn, των Γερμανικών Σιδηροδρόμων, μια απόπειρα εξιλέωσης για την καθοριστική συμβολή τους στο Ολοκαύτωμα. O Εβραίος συνθέτης Steve Reich έγραψε τούτο το σπουδαίο έργο (που γνώρισε μάλιστα και επιτυχία με τη συμβολή του Kronos Quartet) ταξιδεύοντας σε τραίνα ανά την Αμερική, αναλογιζόμενος σε τι άλλα τραίνα θα του επεφύλασσε η μοίρα να ταξιδέψει εάν είχε γεννηθεί στην Ευρώπη τον λάθος χρόνο.
5. Sol Invictus – Europa in the rain (I & II)
Sol Invictus – Looking for Europe
Sol Invictus – Europa calling
Death in June – Sons of Europe
Death in June – Only Europa knows
«Η νέα Ευρώπη της αλληλεγγύης και της συνεργασίας μεταξύ όλων των λαών της θα βρει ταχέως αυξανόμενη ευημερία μόλις καταργηθούν τα φυσικά οικονομικά σύνορά της». Μη σπεύσετε εσείς οι ακραιφνείς ευρωπαιόφιλοι να χειροκροτήσετε τα ωραία αυτά λόγια, ανήκουν γαρ σε έναν διαβόητο ναζί διανοούμενο-εγκληματία, τον Arthur Seyss-Inquart ο οποίος τελείωσε τη ζωή του όπως του άξιζε στην κρεμάλα της Νυρεμβέργης. Αξίζει όμως να τα μνημονεύουμε γιατί αναδεικνύουν τις αντιφάσεις και τις αμφισημίες οι οποίες μπορεί να κρύβονται ακόμη και στα πιο μεγαλεπήβολα οράματα της κοινής μας ευρωπαϊκής κληρονομιάς, ο φασισμός, ο ναζισμός και ο ρατσισμός, ας μην κρυβόμαστε, είναι καθαρά ευρωπαϊκά γεννήματα, διεστραμμένα απότοκα ενός «γάμου» του ρομαντικού κινήματος και του ορθολογισμού, που έδωσε έναν Γκαίτε αλλά εμπνεύστηκε και ένα Άουσβιτς. Τα οποία όσο κι αν τα απωθούμε, βρίσκονται εν υπνώσει βαθιά στα ευρωπαϊκά γονίδια, έτοιμα να εκδηλωθούν και να εκφραστούν όταν οι συνθήκες το ξανα-ευνοήσουν.
Μέσα σε αυτό το λανθάνον περιβάλλον κινούνται και αυτή την αμφισημία εκφράζουν τα δύο αυτά κορυφαία (και ουσιαστικά συγγενικά στην ιστορία τους) συγκροτήματα της neofolk (ή αποκαλυπτικής folk αν προτιμάτε). Αμφότερα λίαν αμφιλεγόμενα -έως και ύποπτα- όσον αφορά τις πολιτικές πεποιθήσεις, αμφότερα όμως έχουν γράψει κομμάτια μοναδικής μελωδικότητας και υποβλητικής εικονοποιίας. Τραγούδια συνήθως βουτηγμένα, μουλιασμένα σχεδόν σε μια γκρίζα ευρωπαϊκή βροχή, στη μυστικιστική νοσταλγία και τη μεταφυσική μελαγχολία για την απώλεια μιας αρχαϊκής Ευρώπης και στον θρήνο για τη σημερινή της παρακμή. Η μαγεία της τέχνης πάντως έγκειται στο ότι μπορεί και να ξεφεύγει από τις προθέσεις του δημιουργού, τέτοια κομμάτια μου αρέσει να τα ακούω βλέποντας έργα της Kaethe Kollwitz, σε μια βόλτα σε ένα χειμερινό νεκροταφείο, σε ένα μεσαιωνικό τοπίο, εκεί όπου τα φαντάσματα του παρελθόντος αισθάνονται ότι είναι στον τόπο τους…6. Rome – A farewell to Europe
Μελοδραματικός ο τίτλος, γκρίζο το κομμάτι από ένα συγκρότημα πραγματικά ευρωπαϊκό. Και δεν είναι μόνο το όνομά τους το οποίο παραπέμπει στην αιώνια πόλη-πρωτεύουσα της πάλαι ποτέ Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ή η καταγωγή τους από το Λουξεμβούργο, αυτή την ιστορική ανορθογραφία που τα κατάφερε να γίνει πολιτικό επίκεντρο. Είναι και τα θέματα που επιλέγουν για τους δίσκους τους, ευρωπαιοκεντρικά, τα οποία όμως, σε αντίθεση με πολλούς άλλους neofolk συναδέλφους τους (βλέπε παραπάνω), τα προσεγγίζουν με ένα ουμανιστικό και φεντεραλιστικό βλέμμα. Έτσι αφιερώνουν ολόκληρο δίσκο στους μετανάστες, τους Gastarbeiter που έχτισαν τη σημερινή Ευρώπη, αλλά δε διστάζουν από την άλλη να αφιερώσουν και έναν άλλο στη Ροδεσία και στα εκεί εγκλήματα των ευρωπαίων …εξαγωγέων πολιτισμού και δημοκρατίας. Από τον οποίο δίσκο προέρχεται και τούτος ο αποχαιρετισμός. Γενικότερα ανάλογες «Europe is dead» πεσιμιστικές κορώνες είναι κοινός τόπος για καλλιτέχνες του χώρου (π.χ. οι δικοί μας Venus in Furs ενθυμούμενος συνειρμικά και το εξαιρετικό ομότιτλο βιβλίο του Χρήστου Τσιόλκα) και όχι μόνο (ας μνημονεύσουμε εδώ κι ένα δυσοίωνο ηλεκτρονικό του Ιάπωνα Ruichi Sakamoto με τίτλο «The end of Europe»). Γενικότερα πάντως είμαι επιφυλακτικός με τα …θανατολαγνικά κηρύγματα, είτε αναφέρονται σε μουσικά είδη είτε σε ιδέες, είναι που σε αυτές τις περιπτώσεις πάντοτε το νέο εμπεριέχει το παλιό μέσα του, το οποίο δεν πεθαίνει αλλά αλλάζει, μεταλλάσσεται, εξελίσσεται. Αφήστε που νεότερο δεν σημαίνει και νομοτελειακά καλύτερο…
7. Zbigniew Preisner – Song for the Unification of Europe (Julie’s version)
Ήταν ωραία χρόνια εκείνα… Έπεφτε το τείχος στο Βερολίνο, το τελευταίο σύμβολο του διχασμού, κόσμος χοροπήδαγε εκστασιασμένος επάνω του, οι Scorpions και ο …David Hasselhoff έγραφαν επινίκια τραγούδια, κάποιοι διανοούμενοι κήρυσσαν το «τέλος της Ιστορίας» και το όνειρο για μια ελεύθερη ενοποιημένη Ευρώπη των λαών και όχι των εθνών φαινόταν χειροπιαστά κοντά. Σήμερα; Το τείχος στο Βερολίνο υφίσταται ακόμη στα μυαλά των ανθρώπων, το ίδιο πωλείται θρυμματισμένο (κινέζικης κατασκευής!) στους τουρίστες, οι Scorpions περιοδεύουν στην ελληνική επαρχία, ο David Hasselhoff παλεύει να σώσει ότι απέμεινε από την καριέρα του, οι προφήτες διανοούμενοι παλεύουν με την ανυποληψία και η ελευθερία έγινε …φιλ-ελευθερία. Και η συναδελφωμένη Ευρώπη των λαών σαν να μετατράπηκε σε μια νεκραναστημένη Ιερή Συμμαχία. Έμειναν από εκείνη την εποχή οι αναμνήσεις και συνθέσεις συγκινητικά εμπνευσμένες από τα οράματα των καιρών, σαν αυτή του Πολωνού Preisner από την ταινία του επίσης Πολωνού Κριστόφ Κισλόφσκυ «Μπλε» (από την περίφημη τριλογία του). «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον». Ακατανόητα λόγια, εκτός εποχής. Και όχι τόσο επειδή είναι στα αρχαία…
8. Mechanimal – Ode to Europe
«Mother Europe trapped in dreams/Charming stories, open wounds/Midnight drifters of the boulevards/Pulsing fragments, inner life». Θραυσματικοί στίχοι, θραυσματικές εικόνες, από μια άλλου τύπου ωδή στην Ευρώπη, χωρίς βιολιά, χωρίς μεγαλεπήβολες ενορχηστρώσεις, χωρίς επικά οράματα, πιο δυσοίωνη, πιο αστική, πιο κοντά στην καθημερινή πραγματικότητα. Και με τον ήχο της γενιάς μας…
9. Die Haut & Nick Cave – Dumb Europe
Dumb; Μουγκή, άναυδη ή βλακώδης Ευρώπη; Διαλέγετε και παίρνετε. Ένα άσμα από τα άγρια βερολινέζικα χρόνια του Nick. Ψυχοβγαλτικό όπως και να ‘χει…10. Asian Dub Foundation – Fortress Europe
Δεν ξέρω ποιοι μένουν Ευρώπη και ποιοι όχι (εγώ πάντως Αμπελόκηπους μένω), αυτοί που δεν μένουν σίγουρα είναι οι μετανάστες, οι πρόσφυγες, όλοι εκείνοι που πνίγονται κατά εκατοντάδες στα σύνορα της ηπείρου, άνθρωποι από χώρες στις οποίες στο (όχι και τόσο) απώτερο παρελθόν οι Ευρωπαίοι είχαν διδάξει …ευρωπαϊκές αξίες και ιδανικά (ρατσισμό, αυταρχικές κυβερνήσεις, στρατόπεδα συγκέντρωσης κλπ). Και μπορεί η ΕΕ να μη χρησιμοποιεί τον όρο «Fortress Europe», είναι και ταμπού βλέπετε, θυμίζει υπερβολικά τους πρόγονους ναζί (οι οποίοι τότε, όταν μετά το Στάλινγκραντ τους πήραν φαλάγγι οι Σοβιετικοί ξαναθυμήθηκαν το παλιό τροπάρι της υπεράσπισης της Ευρώπης από τις ασιατικές βάρβαρες ορδές). Όμως το διαφορετικό λεξιλόγιο δεν μπορεί να κρύψει την αλήθεια. Ότι η Ευρώπη ολοένα και υψώνει τείχη φοβισμένη για να προστατεύσει μια ολοένα και πιο αμφίβολη ευημερία, μοιάζει απέξω με ένα κλειδαμπαρωμένο σπίτι, οχυρωμένο με σανίδες στα παράθυρα και βαριούς σύρτες στις πόρτες, στην ψευδαίσθηση ενός «Safe European Home» (που έλεγαν και οι Clash). Οι Asian Dub Foundation δεν μάσαγαν τα λόγια τους πάντως, ήδη από το 2003, ραπάροντας για μια δυστοπική Ευρώπη του 2022. Μόνο στην ημερομηνία ίσως έπεσαν λίγο έξω…
11. R.E.M. – Radio Free Europe
ΟΙ REM a.L. (ante, προ δηλαδή Losing my religion) κάπου στα 1981 τραγουδάνε όχι για την ελεύθερη Ευρώπη αλλά για έναν ραδιοσταθμό με το όνομα αυτό. Επρόκειτο βασικά για ένα ραδιοφωνικό δίκτυο το οποίο είχε εγκαταστήσει (μαζί με το αντίστοιχο …πυραυλικό) στην Ευρώπη η κυβέρνηση των ΗΠΑ για να προάγει τη δημοκρατία και την ελευθερία (από τότε βλέπετε είχαν ξεκινήσει οι παρεξηγήσεις για τούτες τις πολύπαθες λέξεις). Τώρα το τι ακριβώς τραγουδάει ο Michael Stipe στο κομμάτι παραμένει ένα μυστήριο από τότε…
12. Bad Sector – Old Europa on air
Έχει έναν ρομαντισμό το ραδιόφωνο το παλιό, που όσο να ‘ναι δεν το έχει το μοντέρνο το ιντερνετικό (κι ας το τιμούμε κι εμείς από ένα έντιμο μετερίζι). Είναι εκείνη η αίσθηση ότι είσαι βυθισμένος μέσα σε ραδιοκύματα τα οποία μεταφέρουν μουσικές, πληροφορίες, μηνύματα (και προπαγάνδα ασφαλώς, αυτή ήταν και η πρώτη χρήση του μέσου άλλωστε), πέρα και πάνω από σύνορα και γεωγραφικά εμπόδια. Ειδικά οι συχνότητες των μεσαίων, με τη μεγάλη εμβέλεια, με τα παράσιτα να σου δίνουν και την αίσθηση της απόστασης. Θυμάμαι εκείνο το παλιό στιβαρό Grundig του πατέρα. Και τα ραδιοφωνικό σήματα. Του BBC. Της Deutsche Welle. Και άλλα ακόμη πιο εξωτικά, τα οποία ετούτος ο θορυβοποιός Ιταλός τα συνέραψε σε ένα μοναδικό κομμάτι. Και ναι, κάπου ακούγεται και ο Τσοπανάκος…
13. Billy Ocean – European Queen (No More Love on the Run)
I lose my cool when she steps in the room… Τι να ν’ αυτό που ξαφνικά μ’ αναστατώνει, σε διεθνή εκδοχή. Βρετανός τραγουδιστής γοητεύεται από μια εξωτική ευρωπαία θεά πατώντας στα r&b disco βήματα του Michael Jackson. Πως είπατε; Εξωτική Ευρωπαία; Πριν βιαστείτε να κάνετε σχόλια για το πως βλέπουν οι Βρετανοί την Ευρώπη, να σημειώσουμε ότι το κομμάτι στην πρώτη του εκδοχή αναφερόταν σε Caribbean Queen, απλά ο τύπος το ηχογράφησε αργότερα και σε τοπικά στοχευμένες εκδοχές. Ναι, και African Queen βγήκε. Asian όχι. Ούτε και Arctic…
14. Santana – Europa (Earth’s Cry Heaven’s Smile)
Αναγνωρίσιμο από την πρώτη συγχορδία κομμάτι του Λατίνου κιθαρίστα του οποίου ποτέ κανείς δεν αμφισβήτησε τη δεξιοτεχνία στο όργανο. Αργό, λικνιστικό, αισθησιακό instrumental, λίγο αργότερα το μετέφερε στο σαξόφωνο ο γάτος ο μπαρμπέρης (ο Gato Barbieri βασικά) δίνοντας του έτσι μια ακόμη πιο έντονη …soft porno διάσταση.
15. The Stranglers – European female (In Celebration of)
Πολλά μυστήρια αφήνουν να αιωρούνται οι Stranglers για τούτο το θηλυκό, το ίδιο το κομμάτι έχει μια υπόγεια γοητεία, μια σκοτεινάδα αλά-Midnight Summer Dream (στον ίδιο δίσκο είναι κι αυτό), «ήξερα ότι ήταν αιλουροειδές, κινούνταν με χάρη και άνεση», η γυναίκα-γάτα, θήραμα και κυνηγός ταυτόχρονα, απροστάτευτη και ναζιάρα αλλά με κάτι νύχια, προσοχή… «Την είδα στον δρόμο (Strasse) και στην Rue επίσης». Ρε λέτε να αναφέρονται όντως σε γάτες; Μπα, στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δεν βλέπεις γάτες στους δρόμους.16. Psychedelic Furs – Sister Europe
«Τράβα σε μια παμπ, πιες κάμποσες μπύρες και μετά έλα να πεις το κομμάτι σα να είναι τρεις τα ξημερώματα και να μιλάς στο τηλέφωνο». Αυτή την οδηγία έδωσε στον Richard Butler ο Steve Lillywhite πριν τραγουδήσει αυτό το γοτθικής αισθητικής μελανούργημα έτσι ώστε να αποδώσει τόσο παραστατικά τον πόνο για την αγαπημένη που φεύγει, πάει μακριά, στην Ευρώπη (με Erasmus;). Να ακούσει όλη την μέχρι τότε δισκογραφία του David Bowie υποθέτω δεν χρειάστηκε να του το πει…
17. Suede – Europe is our playground
Το κομμάτι με τίτλο που θα μπορούσε να είναι και σύνθημα φιλο-ευρωπαϊστών, απατά… «Τρέξε μαζί μου μωρό, άσε λυτά τα μαλλιά σου, μέσα από κάθε σταθμό, κάθε πόλη», οι στίχοι είναι μια πρόσκληση για ένα ταξίδι σε όλη την Ευρώπη, τι ωραιότερο για ένα ερωτευμένο ζευγάρι, βάζεις όμως να ακούσεις αυτό το b-side και το αίμα κυλά, οι κιθάρες σέρνονται, η φωνή κουβαλά όλο το δράμα, μια αύρα ζοφερού ρομαντισμού σε διαπερνά. Για μένα το καλύτερο κομμάτι των Suede, ξεχωρίζει με τη σκοτεινιά του από όλη την brit pop της εποχής (ακούστε σε αντιδιαστολή τη χαζοχαρουμενιά «People in Europe» των άγουρων ακόμη Blur).
18. Μίκης Θεοδωράκης/Πέτρος Πανδής – Είμαι Ευρωπαίος
Ας φανταστούμε το σκηνικό: Δυο χωροφύλακες (να τους βάλουμε κι ένα χωροφυλακίστικο μουστάκι της εποχής;), βαράνε σκοπιά έξω από ένα γραφικό παλιό σπίτι στην Ζάτουνα της ορεινής Αρκαδίας. Να βάλουμε και κάποιες αραιές νιφάδες χιονιού να πέφτουν ζαλισμένες; Και κάμποσο κρύο, είναι ψηλά εδώ πάνω. Οι χωροφύλακες είναι μάλλον δυσαρεστημένοι για τη μοίρα τους, γκρινιάζουν «τα βύσματα είναι στην Αθήνα, εμείς τι γυρεύουμε εδώ πάνω στο κατσικοχώρι κι ακόμη δεν έχει αναπτυχθεί ο χειμερινός τουρισμός να παίρνουμε μάτι καμία αγροτουρίστρια. Και αντ’ αυτού φυλάμε τούτον τον τρελό κρεμανταλά κουμουνιστή. Και του κουβαλάμε και το πιάνο από πάνω».
Μέσα από το σπίτι αντηχεί μια βροντερή μπάσα φωνή.
«Ορίστε τραγουδάει πάλι». «Ρε συ, μήπως λέει τίποτις επαναστατικά να μπουκάρουμε να τον καταχερίσουμε;»
«Όχι ρε συ, άκου, τον Υμηττό λέει, δεν το ‘χε τραγουδήσει και η Νανά; Δικό μας είναι το κορίτσι. Και ο τέτοιος που το έγραψε δικός μας πρέπει να είναι κι αυτός, αν και λένε ότι είναι λίγο κουνιστός».
Ο μύθος λέει ότι το συγκεκριμένο τραγούδι το έγραψε πράγματι ο Μίκης στην εξορία του στη Ζάτουνα, συνδυάζοντας δικούς του στίχους με ένα γνωστότατο ρεφραίν του Μάνου (εκεί ψηλά στον Υμηττό υπάρχει κάποιο μυστικό) έτσι ώστε να ξεγελάει τους φρουρούς του. «Είμαι Ευρωπαίος, έχω δυό αυτιά, τόνα για ν’ ακούει, τ’ άλλο δε γροικά».
19. Θωμάς Μπακαλάκος – Ευρώπη
«Ήρθανε οι Φράγκοι χρυσοσπηρουνάτοι
Ευρωπαίοι λεφτάδες και καλοφαγάδες
οποιανού τ΄ αρέσει τρώει το κοκορέτσι
κι άλλοι κάνουν στέκι για ωμό μπιφτέκι.
Ε.Ο.Κ.»
Εμείς και οι Φράγκοι (που έλεγε το σπαρταριστό βιβλίο του Τσιφόρου) έχουμε μακρά προϊστορία από τότε που εκείνοι (πρωτο)πάτησαν τον Μοριά (κομμάτι του Πουλικάκου δεν είναι αυτό;), η ΕΟΚ και η ΕΕ είναι απλά ένα ακόμη επεισόδιο στην μακρά αλυσίδα. Το τραγούδι αυτό μας γυρίζει πίσω στις ημέρες που αντηχούσαν φωνές όπως «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», πριν αυτές πνίγουν στα λεφτά των ΜΟΠ (των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων για τους νεότερους). Από έναν δημιουργό ο οποίος τις ημέρες του κωστοπουλικού πράσινου lifestyle περισσότερο λοιδωρήθηκε ως γραφικό απομεινάρι, τη στιγμή που ο ίδιος είχε την ευθύτητα να διαχωρίσει νωρίς τη θέση του και να τραβήξει στη συνέχεια μια σεμνή και διακριτική δημιουργική πορεία μακριά από φώτα και …επιδοτήσεις.
20. Τζίμης Πανούσης & Μουσικές Ταξιαρχίες – Αχ Ευρώπη
Και να που ήρθαμε και στο ψητό. «Αχ Ευρώπη, αχ Ευρώπη, εσύ μας μάρανες/μας τη φέραν οι βάρβαροι/μας θαμπώσαν με δώρα/με χαντρούλες πολύχρωμες», δεν τα λες και χαντρούλες ακριβώς τα πακέτα, τις επιδοτήσεις, τα κάθε είδους δάνεια και αντιδάνεια (σε ECU αν θυμάται κανείς), κάπως έτσι το ευρωπαϊκό ιδεώδες έγινε η τσέπη μας και το «κοιτάξτε δεν είμαστε φτωχοί σαν τους άλλους τους καημένους τους υπανάπτυκτους» (είναι που όταν ζεύεις σε μια άμαξα μαζί το λιοντάρι και το γαϊδούρι, την τίγρη και τη αντιλόπη, πρέπει να φροντίσεις να υπάρχει τάισμα άφθονο για όλους, βάρδα μόνο μην τελειώσει το φαΐ). Όλοι αυτοί πάντως οι τύποι της «υγιούς» επιχειρηματικότητας πιθανότατα να ήταν και στο κοινό του Τζιμάκου, αυτού του απίστευτου τύπου ο οποίος κατάφερε να ζει από το γέλιο των πολλών, να τα παίρνει από αυτούς που σατιρίζει, να τσαντίζει κατά καιρούς τους πάντες, από κάθε πολιτικό άκρο, πολιτικώς ορθούς αλλά και …καθιστούς, και να τους κάνει να αναζητούν ξανά και ξανά το νόημα της σάτιρας. Ο Τζιμάκος εδώ ζωντανός στο Κύτταρο σε hardcore καταστάσεις δεν χαρίζει κάστανα.
Θανάση μαλάκα, Βαγγέλη μαλάκα
Μήτσο μαλάκα, Αντώνη μαλάκα (εντάξει Τάκη λέει εδώ)
Νικόλα μαλάκα, μαλάκα, μαλάκα
Μαλάκα, μαλάκα, μαλάκα, μαλάκα
Τζιμάκο μαλάκα, Τζιμάκο μαλάκα
………………………………………..
Και λίγη Ευρώπη ακόμη:
21. David Sylvian – Cafe Europa
22. Japan – European son
23. Roxy Music – A song for Europe
24. Velvet Underground – European son
25. Palais Schaumburg – Europa heisst Amerika
26. Killing Joke – Europe
27. Der Plan – Europa-Hymne
28. John Foxx – Europe after the rain
29. Noir Desir & Brigitte Fontaine – L’Europe
30. Deine Lakaein – Europe
31. Deux – Europe
32. Three Johns – Death of the European
33. CCCP – United States of Europe
34. Times – Dada Europe
35. Henry Mancini – Who is killing the great chefs of Europe?
36. Άννα Καλουτά – Η Ευρώπη
37. France Gall – Zwei Verliebte zieh’n durch Europa
38. Ziggy Was – Europe ’94
39. The Skids – A day in Europe
40. Section 25 – The last man in Europe
1η δημοσίευση: http://www.mic.gr
Bouquet of dreams 