Μία 88χρονη υποκλίνεται με προσεκτικό ενθουσιασμό και άπλετη, δύσκολο να κρυφτεί συγκίνηση… Μετά διπλώνει τα χέρια σε μια φανταστική αγκαλιά έχοντας μόλις ολοκληρώσει μια διάρκειας μίας ώρας και μερικών λεπτών συναυλία, την οποία και πέρασε όρθια μπροστά σε μερικές εκατοντάδες καθήμενους. Από τους οποίους κάμποσοι δεν ήταν καν γεννημένοι όταν η εν λόγω καλλιτέχνιδα θεωρούνταν ήδη βετεράνος (κι εγώ ένας μεταξύ αυτών).Είναι μερικές συναυλίες υπεράνω κάθε κριτικής. Ή καλύτερα, όπου δεν έχει ιδιαίτερο νόημα μια κριτική. Τι να πεις εν προκειμένω; Να πεις ότι πατούσε αβέβαια και ασταθώς στις νότες, ότι η φωνή έβγαινε με δυσκολία, ότι το τραγούδι της έμοιαζε πιο πολύ με απαγγελία; Ναι, ισχύουν αυτά, αλλά και τι σημαίνουν αλήθεια; Αλλάζουν σε τίποτε τα γραμμένα της ιστορίας; Je suis comme je suis που λέει κι ένα διάσημο τραγούδι της… Η γυναίκα μαζεύει τα τελευταία χειροκροτήματα της ζωής της, εδώ είναι ο πρώτος σταθμός της αποχαιρετιστήριας περιοδείας της, ίσως κάποιος να προσθέσει ότι είναι και προνομιούχα για το γεγονός ότι έχει το προνόμιο να σκηνοθετήσει η ίδια και όπως θα ήθελε το αντίο και το ευχαριστώ της. Από την άλλη πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος του χμμμ… συγκαταβατικού σεβασμού, με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους της …σειράς της (βλέπε και στα δικά μας, Γλέζο, Θεοδωράκη, Μούσχουρη και γιατί όχι Μητσοτάκη), ναι, σπουδαίοι ήτανε, αλλά μπορεί και να …ξεκουτιαίνουν ανάλογα με τον ποιον βολεύουν οι εκάστοτε απόψεις και/ή έργα τους.
Ένα ακορντεόν και ένα πιάνο στην άκρη της σκηνής, και στο κέντρο της μια μάλλον μικροκαμωμένη γυναίκα με κατάλευκο πρόσωπο το οποία τονίζεται αντιθετικά από ένα σκούρο μακιγιάζ. Λευκά χέρια πεταρίζουν στο ρυθμό, σαν φτερά στο ημίφως. Σκέφτομαι ότι είναι τούτο το ίδιο κορμί που βασάνισε κάποτε η Γκεστάπο, τα χείλη που κάποτε φίλησαν εκείνα του Miles Davis, που ανέπνευσε τον ίδιο αέρα με τον Μπορίς Βιάν, τον Καμύ, τον Σαρτρ, ένας ολάκερος αιώνας έχει σκάψει πάνω του, κάθε ρυτίδα μια ιστορία, τρεις τόμοι απομνημονεύματα έχουν χρειαστεί για να μεταφερθούν οι εμπειρίες.
Σκέφτομαι επίσης το ψυχρό και αναπόδραστο γεγονός, ότι φεύγει και μας αποχαιρετά σιγά-σιγά η γενιά εκείνη η οποία έζησε νέα τον πόλεμο, εκείνη η οποία έχτισε και την μεταπολεμική Ευρώπη. Ο χρόνος λιγοστεύει για ότι προλάβουμε να ακούσουμε ακόμη από πρώτο χέρι. Πρόσφατα το γερμανικό περιοδικό Spiegel είχε αφιερώσει ένα συγκλονιστικό τεύχος στους τελευταίους επιζήσαντες του Άουσβιτς και στις διηγήσεις τους. Και σαν να είναι ειρωνεία, η πρωτογενής μνήμη χάνεται ακριβώς τώρα που η Ευρώπη (καλύτερα αυτό που αποκαλείται «Ευρώπη») παρουσιάζει σημάδια προϊούσας παρακμής…
Μία από τις τελευταίες εκπρόσωπους της γενιάς εκείνης μας επισκέφτηκε αυτή την Κυριακή του Μαρτίου. Δίπλα της στο πιάνο ένας ακόμη, ο εδώ και εικοσιπέντε χρόνια σύντροφος της Gerard Jouannest. Και κάπου εκεί παρών και ο «Γιαννί» Σπανός, τον οποίο θυμήθηκε και ευχαρίστησε, τον παλιό φίλο και συνεργάτη (έχουν βγάλει και δίσκο μαζί πίσω στο το 1969, το»Complainte amoureuse»). Από δίπλα, νοερά μια ολόκληρη σειρά νοερά παρόντων-απόντων, η αξέχαστη πινακοθήκη μιας ολόκληρης εποχής. Ο Serge (ένας είναι ο Serge), ο Leo Fere, ο Joseph Kosma, ο Jacques Prevert, ο Charles Trenet.
Και, μαντάμζ ε μεσιέ η Juliette Greco φυσικά. Η οποία έβγαλε τον πρώτο της δίσκο το …1950. Και τον τελευταίο (μέχρι νεοτέρας;) το 2013. Ο οποίος περιείχε τραγούδια του Brel. Και για δες, τελικά ο καλλιτέχνης όσο και να μεγαλώσει χούι δεν αλλάζει, πάντα θα θέλει να παίζει και να προβάλει την πιο πρόσφατη του δουλειά. Η συναυλία ξεκίνησε με ένα «Bruxelles» και τελείωσε με το αναπόφευκτο «Ne me quitte pas». Και στο ενδιάμεσο ακόμη είχε την μερίδα του λέοντος ο μεγάλος Ζακ. Του οποίου, ας μην ξεχνάμε υπήρξε κάποτε βασικός συνεργάτης ο Jouannest.
«Μεγάλη επαναστάτρια της γαλλικής μουσικής έκφρασης» γράφανε τα δελτία τύπου αυτές τις ημέρες, εντάξει, αυτές τις μεταξωτές κορδέλες με τις οποίες πλασάρεται το συναυλιακό εμπόρευμα αξίζει πράγματι να τις αντιμετωπίζουμε με συγκατάβαση. Γιατί επαναστάτρια στη μουσική ποτέ δεν υπήρξε η Ιουλιέτα. Ούτε άνοιξε κανέναν νέο δρόμο. Αντιθέτως… Περπάτησε σε έναν πολυσύχναστο δρόμο ο οποίος έρχεται από πολύ μακριά, η αφετηρία του είναι χαμένη κάπου στην ομίχλη του μεσαίωνα. Και αν ένας γάλλος ποιητής …Πολέμης αναρωτιόταν κι αυτός «τι είναι η πατρίδα μας;», σίγουρα μια απάντηση θα συμπεριλάμβανε και το chanson ως ένα αναπόσπαστο συστατικό της «γαλλικότητας». Το chanson σε οποιαδήποτε του μορφή, το οποίο όσο κι αν άλλαξε και μπολιάστηκε με τις αναπόφευκτες κατά καιρούς επιρροές και συνθήκες, στον μελωδικό του πυρήνα μοιάζει διαχρονικά απαράλλαχτο. Γι’ αυτό και τα τραγούδια (της), μπορεί μεν να ακούγονται νοσταλγικά, δεν είναι διόλου παλιομοδίτικα…
Αυτό που πράγματι υπήρξε η Greco είναι η προσωποποίηση του μύθου της θρυλικής Rive Gauche. Της Αριστερής Όχθης του Σηκουάνα, αριστερής με κάθε έννοια της λέξης κιόλας. Εκεί όπου στη δεκαετία του ’50 και του ’60, μια παρέα μποέμ τύπων, αντισυμβατικών μουσικών, ριζοσπαστών φιλοσόφων, συγγραφέων, ζωγράφων συνυπήρξε σε έναν μοναδικό καλλιτεχνικό (και όχι μόνο) οργασμό, σε καφέ, μπουάτ, γκαλερί, φτηνά διαμερίσματα, ακόμη και στους δρόμους. Σήμερα οι περιοχές αυτές είναι από τις ακριβότερες στο Παρίσι, στους δε ίδιους δρόμους, στο Σεν Ζερμέν ντε Πρε και στο Καρτιέ Λατέν, χαμένοι τουρίστες σουλατσάρουν με τον οδηγό του Lonely Planet στα χέρια, αναζητώντας ίχνη του μύθουκαι της …παραλίας κάτω από τα πεζοδρόμια, πίνοντας υπερτιμημένα ξύδια και τρώγοντας πανάκριβα τοστ κροκ-μεσιέ και μαντάμ στο Deux Magots με τα επιτηδευμένα αγενή γκαρσόνια.
Η Greco ταυτίστηκε (όσο κι αν αυτό δεν φαίνεται να της πολυαρέσει) με τον υπαρξισμό και τους υπαρξιστές, μούσα και ιέρεια τους της αποκαλούν συχνά. Μιλάμε για αυτό του ιδιόμορφο φαινόμενο της δεκαετίας του ’50, το οποίο γεννήθηκε ουσιαστικά στο κεφάλι του Σαρτρ και έφτασε μέχρι και μια παράγκα στου Ψυρρή, για να τραγουδηθεί ακόμη και από τη Σωτηρία Μπέλλου. Σπάνια στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία αυτή, όπου ένα φιλοσοφικό ρεύμα αποκτά τέτοιες σχεδόν ποπ διαστάσεις εκφράζοντας συγχρόνως μια αναρχική προκλητική αγάπη για την ελευθερία. Ελευθερία, μία ακόμη λέξη κακοποιημένη στις ημέρες μας…
Οι λέξεις… «Οι λέξεις είναι κάτι πολύ σοβαρό για μένα» είχε πει και κάποτε και πράγματι τα τραγούδια ήταν γεμάτα από ποίηση, λέξεις του Κενώ, του Σαρτρ, του Ελυάρ, του Αραγκόν, λέξεις οι οποίες δεν κρύβονταν στην στράτευση τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η Greco ήταν μία από εκείνες που γεφύρωσαν το δυνάμει ελιτίστικο chanson litteraire (λογοτεχνικό τραγούδι) με το chanson de pop. Λέξεις που αυτή η αποψινή ερμηνεία, η ξερή και βραχνή, τις κάνει να «καρφώνονται» (όπως έγραφε ο Αναγνωστάκης) ακόμη και όσους δεν κατέχουν δίπλωμα Sorbonne στα γαλλικά. Κι αν οι αποψινές ερμηνείες σε κομμάτια με βαριά ιστορία δεν τους πρόσθεσαν απολύτως τίποτε, υπήρξαν και κάποιες στιγμές που μια γνήσια συγκίνηση απλώθηκε στο χώρο, εκεί ίσως που τραγούδησε το «La Chanson des vieux amants» του Brel πάλι. To δε χειροκρότημα, το μπορεί και τελευταίο, μπορεί να μην ήταν ενθουσιώδες, ήταν όμως ζεστό…
J’ai le coeur aussi grand… Έτσι για επίλογο θέλω να κρατήσω ένα μικρό άσημο, αγαπημένο μου όμως κομμάτι της… Κι ας μην το έπαιξε απόψε…
1η δημοσίευση: http://www.mic.gr
Bouquet of dreams 