Θραυσματικές σκέψεις και ψηφίδες εντυπώσεων από μια βραδιά στο «Κύτταρο»

Μαρία Βουμβάκη

(Κύτταρο, Αθήνα – 19/03/2008)

Εν αρχή ην η ματαιότης… Ποιος ο λόγος ύπαρξης των συναυλιακών ανασκοπήσεων; Ένα βασικό μπορώ μόνο να σκεφτώ: τον εξ αρχής στο «ψητό»! Η Μαρία Βουμβάκη δεν κυκλοφορεί συχνά στις αγορές και τα παζάρια τα δισκογραφικά, ούτε στις μουσικές σκηνές… Μην την ξανα-χάσετε!

Μετά από μια δύσκολη και σκληρή απεργιακή ημέρα στους δρόμους, γύρω στα εκατό άτομα μαζευτήκαμε Ηπείρου κι Αχαρνών, χωρίς όμως καμία διάθεση να …γιουχαΐσουμε! Στο νέο Κύτταρο δεν είχα ματαπάει και ομολογώ ότι με ξένισε λίγο, ήδη από την υποδοχή («θέλετε τραπέζι ή στο bar;»). Αλλά εν τέλει, αυτά μικρή σημασία έχουν… Όπως και μικρή σημασία έχει το εάν ήμασταν πολλοί ή λίγοι… Μεταξύ μας, έχω βαρεθεί πλέον να διαβάζω τη γνωστή και αυτάρεσκη κατ’ ουσία γκρίνια για «τον «κόσμο που δεν πηγαίνει στις συναυλίες που πρέπει», για τους «λίγους τυχερούς» και τις συναφείς καραμέλες… Το κάθε κοινό έχει τους μουσικούς που του αξίζουν… Και τούμπαλιν… Αλλά ας μην ανοίξουμε τώρα αυτό το θέμα!

Το κοινό πάντως που μαζεύτηκε στο Κύτταρο εκείνο το βράδυ αξίζει μιας ειδικής μνείας. Ένα κοινό που θα το συναντούσες κυρίως σε συναυλίες του «καλού ελληνικού τραγουδιού»… Αυτού που έχει δεχθεί τόσες επιθέσεις, ακόμη και εκ των ένδον, σε σημείο που ο όρος «έντεχνος» να ηχεί απαξιωτικός και μειωτικός! Αυτό όμως, που αναγνωρίζω στον κόσμο αυτόν είναι ότι ξέρει να ακούει και κυρίως να εκτιμά τη μουσική που αγαπά… Καιρό είχα να απολαύσω ζωντανή μουσική χωρίς εκείνη τη βομβώδη βαβούρα των «ήρθα για να με δούνε», η οποία έχει γίνει πια μόνιμο χαλί (χάλι είχα γράψει στην πρώτη πληκτρολόγηση σε έναν εύστοχο παρατονισμό!) σε κάθε, μα κάθε συναυλία…

Και μιας που χρησιμοποίησα το βαρβαρικό και προκρούστειο όρο «έντεχνο» (ας τον αντιμετωπίσουμε απλά σαν μια σύμβαση για να συνεννοηθούμε!), ας θέσω και το συνακόλουθο ερώτημα: ανήκει η Βουμβάκη λοιπόν, στο «έντεχνο»; Η απάντησή μου είναι υβρίδιο του Ναι και του Όχι… Σαφώς οι αναφορές της πηγάζουν από τη μελωδική κιβωτό του ελληνικού τραγουδιού (διάβαζε: Χατζιδάκις και επίγονοι) και προφανώς συνεχίζει πάνω στη νοητή προέκταση των παλιών μονοπατιών… Όμως συνάμα έχει τα αυτιά ανοιχτά σε νέα ερεθίσματα, ακούει «ξένη» μουσική όπως ομολογεί τραγουδώντας και η ίδια στους λεπταίσθητους «Εραστές της λήθης» (σ’ αυτό μου θυμίζει τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, έναν άλλον τολμητία ανανεωτή της παράδοσης), και υπερβαίνει την παράδοση μπολιάζοντάς την με γονίδια που πρώτη μεταλαμπάδευσε στα μέρη μας η Λένα Πλάτωνος… Γιατί εν τέλει, όπως είπε κάποτε ο σοφός …σύντροφος Μάο, η παράδοση είναι ένας βράχος! Ή τον σηκώνεις στους ώμους σου και σε συντρίβει ή ανεβαίνεις επάνω του και βλέπεις παραπέρα, όσο μακριά μπορεί να φτάσει η ματιά σου…
Εν αρχή της βραδιάς ήταν ένα «Κρυμμένο ποίημα»… Το μόνο οργανικό κομμάτι από το εξαιρετικό τελευταίο της έργο «Το τερραίν του παραδείσου», στο οποίο κορφολογεί εκλεκτά ερανίσματα από την ελληνική ποίηση… «Εν αρχή ην ο λόγος» ξεκινάει το πιο ευπώλητο μυθιστόρημα όλων των εποχών… Και αυτός ο λόγος, πόσο αλήθεια έχει ταλαιπωρήσει την ελληνική μουσική! Πόσοι και πόσοι ατάλαντοι μουσικοί δεν αναζήτησαν ετερόφωτη αξία χρησιμοποιώντας στίχους από την πλούσια ποιητική δεξαμενή της γλώσσας μας; Με πόση σοβαροφάνεια, δυσκοιλιότητα, ακαδημαϊσμό… Ασφαλώς και δεν είναι εύκολη η μελοποίηση ενός κειμένου που από μόνο του φέρει ένα εγγενές ειδικό βάρος! Η Βουμβάκη όμως, καταφέρνει να ξεφύγει από τις παγίδες καθώς δεν ξεχνά μια βασική αρχή… Ότι ο λόγος δεν είναι δεκανίκι της μουσικής! Και αν ορίσουμε την ποίηση σαν απροσδόκητη χρήση των λέξεων, τότε η μουσική της ανταποκρίνεται επάξια σε αυτήν τη δημιουργική πρόκληση…

Πώς πέρασαν αλήθεια τα χρόνια… Σαν χτες θυμάμαι πόσο με είχε συγκινήσει ο «Άνεμος Ι» εκεί πίσω το μακρινό ’93… Σκέψεις και συνειρμοί… Πού ήσουν, πού ήμουνα, πώς ήμουνα… Τα τραγούδια είναι οδοδείκτες της μνήμης, προσωπικές Ερμές στον ιστό της ζωής μας… Και μπροστά μας τώρα στέκεται εκείνο το μικρό κορίτσι της Καλαμάτας που μεγάλωσε, με μια αύρα ευγενικής συστολής, χωρίς περιττές φιοριτούρες, σαν κάποιος να το πήρε από το χέρι και να το έβγαλε στη σκηνή… Και μας έχει κατακτήσει αμαχητί χτυπώντας μια φλέβα ευαισθησίας που καμιά φορά ξεχνάμε ότι υπάρχει…

Αν κάθε συναυλία έχει μια μικρή μαγική στιγμή όπου όλα συντονίζονται κατά τρόπο μαγικό και κυριολεκτικά ανεπανάληπτο, τότε αυτή ήταν το τελευταίο λεπτό, η κορύφωση της «Συνεντεύξεως», του ποιήματος της Κικής Δημουλά, με την απίθανη αρμονική αντίστιξη του συνθετητή και της ηλεκτρικής κιθάρας… Και αλήθεια, πόσο ψευδεπίγραφος δεν είναι ο διαχωρισμός μεταξύ φυσικών και τεχνητών οργάνων; (όλα άνθρωπος τα έφτιαξε, οι κιθάρες ποτέ δεν υπήρξαν …αυτοφυείς στη φύση!).

Αυτή η εμπλουτισμένη ενορχήστρωση που επέλεξε η Βουμβάκη για τη συναυλιακή παρουσίαση των τραγουδιών της (με τις καίριες παρεμβάσεις της ηλεκτρικής κιθάρας του Τηλέμαχου Μούσα – ο οποίος υποθέτω και ο ίδιος θα έχει …ξεχάσει σε πόσα μουσικά σχήματα έχει συμμετάσχει!) ευελπιστώ να καταδεικνύει μια καινούργια δημιουργική διέξοδο για το μέλλον… Γιατί, ακόμη κι έτσι, με τις υπερβάσεις αυτές, έχω την αίσθηση ότι κάπου συγκρατείται, σαν να τραβάει χειρόφρενο την ώρα που πατάει γκάζι, σαν να μην τολμά… Το δυναμικό των ακουσμάτων της και το ταλέντο της όμως, μας κάνει να δικαιούμαστε να αναμένουμε κάτι πραγματικά σημαντικό… Αν δεν το περιμένουμε από τέτοιους ανθρώπους, από ποιους τότε;

Για επίλογο δεν έχω τίποτε καλύτερο να προσθέσω από την αρχική προτροπή… Μην την ξανα-χάσετε…

1^η δημοσίευση: http://www.mic.gr